TEKNİK BİLGİ

Betonun ürün nitelikleri korunarak, yüksek verim elde edilmesi ve bitmiş yapınızda, betonun kalitesini uzun vadede belirleyen beş temel aşama söz konusudur.

1. betonun bileşim hesabı.
2. betonun üretimi (ölçme, karıştırma)
3. betonun taşınması.
4. betonun yerleştirilmesi ve sıkıştırılması.
5. betonun bakımı, kürü.

 Bu aşamalardan ilk üçünü seçtiğiniz beton firmasının üstleneceği sorumluluklardır. geri kalan iki aşama size veya müteahitinize bağlı kalmaktadır. yerleştirme-sıkıştırma ve bakım-kür aşamalarında özenle görevinizi yapmanız halinde kaliteli beton elde etmiş olacaksınız. betonunuz yapının betonarme projesindeki dayanım gücüne uygun derecede olacaktır. 

 BETONU TESLİM ALIRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Her transmikser irsaliyesini betonu basmaya başlamadan önce muhakkak kontrol edin. siparişinize uygun olduğundan ve taşıma süresinin geçmediğinden emin olun.(taşıma süresi yaş karışım için en çok ikisaat veya toplam 300 devirden hangisi küçükse)(kuru karışımlarda ise 3 saati geçmemelidir)

İlgili teknik personele (laboratuvar teknisyenine) çökme deneyi yaptırın daha yüksek kıvamlı gelen betonu geri çevirin. daha kuru kıvamlı gelen beton için beton üreticisi firmayla irtibat kurun. Teslim edilen betondan, tercihen her biri ayrı mikserden olmak üzere 6 adet küp numuneyi bağımsız laboratuvar teknisyenine aldırtın.

Numuneniz ilgili standartlara göre alınıp saklansın ve günü geldiğinde (7 ve 28 günlük) kırılarak beton basınç mukavemetinin siparişinize uygun olup olmadığını kontrol edin. Deney sonuç raporlarını inşaatınızla ilgili hazırladığınız dosyada saklayınız. 

 BETON DÖKÜMÜNDEN ÖNCE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Kalıpların sağlam ve sızdırmaz olduğunu, temizliğini, yağlanıp yağlanmadığını, yüzeylerin uygun olup olmadığını kontrol edin. Donatıların gereğince döşenip; kontrol mekanizması tarafından kontrolünün yapılıp yapılmadığına dikkat edin. Betonu işlemek için:

- Uygun sayıda nitelikli eleman.
- Vibratör (kullanılması zorunludur)
- Araç-gereç (mastar, vibromastar v.b) bulunup bulunmadığına dikkat edin.
- Su hortumları, örtüler v.b taze betonun bakımı için gerekli önlemleri alın.
- Tesisat geçişleri için gerekli açıklıklar projeye uygun bırakılmış mı ? Kontrol edin-ettirin.

 BETON DÖKÜMÜ VE YERLEŞTİRİLMESİ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

1. Yerinde dökülen betona mastarlama kolaylığı için su eklemeyiniz.
2. Betonun rahat yerleşmesi için vibratör kullanınız.
3. Betonun yüzeyini zamanında iyice mastarlayınız.
4. Betonu belirli bir yere yığıp yerleştirmekten kaçınınız.
5. Betonu homojen tabakalar halinde yerleştiriniz. yerleştirme esnasında eğimli tabakaların ve yığınların oluşmasını engelleyiniz.
6. Beton kalıba 150 cm den daha yüksekten dökülmemeli.
7. Gecikme ve duraklamalara meydan vermemeli. böylece soğuk derz oluşmasını önleyiniz.

 SOĞUK HAVADA BETON DÖKÜMÜ

Beton dökümü esnasında ortam sıcaklığının + 5 d.c den düşük olması halinde; kaliteli beton elde edebilmek için yapım, döküm ve bakım işlerinde bir takım önlemler almanız gerekir.

Taze betonun priz süresinde donması tehlikelidir. Sertleşmeden sonra donmanın etkileri nispeten azalır. Türk standartları beton basınç mukavemetinin 4 n/mm2 ye erişmesinden sonra don sebebiyle zarar görmeyeceğini kabul eder. Bu süre + 10 c sıcaklıktaki bir ortamda 3 günlük zaman dilimine tekabül eder. Alınacak önlemler:

- Don beklentisi olan havalarda beton dökümünden kaçınılmalıdır.
- Yüksek çimento dozu ve düşük su/çimento oranı tercih edilmelidir.
- Kimyasal katkı malzemeleriyle hidratasyon ısısı yükseltilmelidir. (bu işlem için beton üreticisi firmayla koordinasyon sağlanmalıdır)
- Betonun ilk sıcaklığının donma derecesine düşmemesi için agrega, çimento ve özellikle su ısıtılmalıdır.
- Beton yerleştirilmeden önce kalıpların betona değecek bütün yüzeyleri kar, buz ve donmuş kısımlardan temizlenmelidir.
- Kalıp sökme süresini don yapan günler kadar uzatınız.
- Betonu koruma önlemleri örtü, izolasyon, kaplama veya ısıtma olarak önceden belirleyiniz ve hazırlıkları yapınız. İzolasyon malzemesi olarak; polietilen köpük veya levha, vinil örtü, saman, odun talaşı veya plastik örtüler kullanabilirsiniz.

 VİBRASYON METODU

Dökülen betonun donatıyı iyice saracak, kalıbına iyice yerleşip ve hava boşluklarını dışarı çıkarıp doluluk oranını arttırmak için sıkıştırma işlemi vibratörle yapılmalıdır (güncel deprem yönetmeliğinde taşıyıcı beton sıkıştırma işleminde vibratör kullanılması zorunlu hale getirilmiştir). Beton vibrasyonunda kullanılan vibratörler başlıca üç tipe ayrılır.

Normal inşaatlarda en çok kullanılan vibratör türü dalıcı vibratördür. Bu vibrasyon metoduyla beton sıkıştırdığınızda dikkat edilmesi gereken noktalar:

a.) Betonarme duvar, kolon gibi düşey taşıyıcı beton elemanlarda; beton 30-50 cmlik tabakalar halinde kalıbına yerleştirilmelidir.

b.) Betonun yerleştirilmesi ve sıkıştırılması aşamaları birbirini paralel takib etmelidir.

c.) Vibratör betonun içinden yavaşça çekilmeli (8 cm/sn) böylece vibratörden ötürü beton içinde boşluk oluşması engellenecektir. vibrasyon esnasında vibratör her defasında bir önceki tabakaya en az 10 cm kadar daldırılmalıdır. Dalıcı vibratör ucunun kalıp yüzeyiyle direk temasını önleyiniz. Vibrasyon esnasında vibratör ucunun donatıla temasını önleyiniz.böylece donatı konumlarının bozulması engellenmiş olur. Vibratör betona düşey olarak daldırılmalıdır. Daldırma aralığı 40-50 mm yi geçmemelidir (daldırma mesafesi vibratör çapıyla orantılıdır ve genelde vibratör daldırma mesafesi 10x vibratör iğnesi çapını aşmayacak şekilde hesaplanır).

 BETONUN BAKIMI

Yerine dökülen beton zaman içinde dayanım kazanır; bu dayanım kazanımı beton içinde bulunan çimentonun su ile yapacağı hidratasyon reaksiyonlarıyla olur. Bu hidratasyon olayının normal bir şekilde gelişmesini engelliyen faktörler; havanın sıcaklık nem derecesi ve rüzgarlı olmasıdır.

Hava sıcaklığının düşük olması hidratasyonu yavaşlatacak , buna bağlı olarak betonda yavaş dayanım kazanacak. Yüksek hava sıcaklığında ise buharlaşma fazla ve hızlı olacak ve hidratasyon için gerekli su miktarında azalma olacaktır. Havanın rüzgarlı olması da buharlaşmayı artırıcı unsurdur. Böylesi durumlarda betonu yeterli bir rutubet kaynağı veya buharlaşmanın önlemesi sağlanmalıdır. Buharlaşma önlenmez veya yeterli rutubet kaynağı sağlanmazsa; su kaybından ötürü betonda büzülme ve buna bağlı çatlaklar oluşacaktır. Hidratasyon için gerekli suya hidratasyon süresince ( en az 7 gün ) ayarında tutmak için iki yöntem uygulanabilir

Betonu sık sulama ıslak çuvallarla örtme, kum, odun talaşı, saman serip bunları ıslak tutarak veya bunların üstünün polietilen örtüyle kapatılarak beton yüzeyinde buhara doygun bir tabaka oluşturmak

Mastarlama biter bitmez beton yüzeyini kür maddeleri ile kapatmak (curing compound) ve böylece buharlaşmayı önlemek.  

Betonda ayrışma –iri Agrega ile ince Agreganın birbirinden ayrılması şeklinde gerçekleşir. Genelde kolon ve perdelerin alt kısmında görülür.

 SEBEBİ:

Betonun yerine yerleştirilmesinde hatalı uygulama ve en belirgin hata betonun yapının bu elemanlarında elemanın yüksekliği olan yaklaşık 300 cm gibi bir yükseklikten dökülerek yerine yerleştirilmeye çalışılması; bu işlem sırasında beton, yükseklik + donatıya çarpma + ağırlık kaynaklı nedenlerden dipte ayrışmaktadır.  

SONUÇLARI:

- Ayrışma bölgesi porozitenin yüksek, beton mukavemetinin düşük olduğu bölgedir.

- Taşıyıcı donatıda korozyonun o bölgede daha erken başlama ve hızlı ilerleme sebeplerindendir.

- Genelde kolon ve perdelerin uç bölgelerinde oluştuğundan düğüm noktasının depreme olan mukavemet gücünü düşürür.

 SORUNUN GİDERİLMESİ:

Segregation oluşmuş bölgeye özel epoksi injekte ederek betonun tüm gözeneklerini doldurarak bölgeyi rijitleştirmek.

 HATALI UYGULAMA:

Bu bölgelerin tamirinde alışılmış uygulama olarak normal sıva veya duvar harcıyla bölgenin sıvanmasıdır. Bu uygulamayla görüntüsel olarak hata görüntüsü yok edilmekte isede elemanın derinliklerinde porozite devam etmektedir.

Segregation'u önlemek için, beton dökümü sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar:

 1. Beton pompası hortumunu dibe kadar indirin beton dökümüyle beraber hortumu yavaşça yukarı çekin.

2. Hiçbir surette 150 cm den fazla yükseklikten beton dökülmeyeceği kuralını unutmayın. 

3. Beton hortumunu aşağı indiremiyorsanız: kolon veya perde yan yüzlerine 150 cm yükseklikte açma yapıp kutu şeklinde oluşturulan cep aracılığıyla betonu dökünüz

4. Beton hortumunu aşağı indiremiyorsanız: kolon veya perde yan yüzlerine 150 cm yükseklikte açma yapıp kutu şeklinde oluşturulan cep aracılığıyla betonu dökünüz (yandaki uygulama)

5. El arabasıyla beton döküyorsanız; betonu sol şekilde görüldüğü gibi sıkıştırma hunisi aracılığıyla dökünüz. 150 cm ve daha fazla serbest yükseklikten beton dökülmeyeceği kuralını unutmayınız.

Döşeme betonlarının dökülmesinde görülen hatalı uygulamalardan biri de; betonun iki tabaka halinde uygulanmasıdır.

SONUÇLARI  

1. İki beton tabakası arasında aderans sağlanma güçlüğü yaşanacağından statik açıdan döşeme statik-betonarme hesaplarına göre yerine getirmesi gereken taşıma kriterlerini yerine getirmekte zorlanacaktır

2. Beton dökümü sırasında taze beton üzerinde defalarca yürüneceğinden taşıyıcı donatı yerinden oynayacak ve beton donatı arası aderans zayıflığı yaşanacaktır. Bu zayıflık nervürlü donatılarda daha ciddi bir boyut kazanmaktadır.

 

SORUNUN GİDERİLMESİ

Döşeme betonunun yerine yerleştirilmesi uygulamasında aşağıdaki kuralların titizlikle uygulanması gerekmektedir.

 

AÇIKLAMALAR

  Döşeme betonunun yerine yerleştirilmesinde doğru bir uygulama için:

- Betonu beton pompasıyla döküyorsanız; döşeme kalınlığında döküm yaparak dökülen taze betondan geriye doğru beton uygulamasına devam ediniz.  

- Betonun taşınmasında el arabası kullanıyor iseniz; döşeme üzerinde taşıyıcı donatıyı yerinden oynamamayı sağlayacak şekilde kalaslar ile araba yolu yapınız ve döşemeyi tüm kalınlığını kapsayacak şekilde beton dökümünü gerçekleştiriniz.

İstenen beton dayanımının elde edilmesinde, betonun hazırlanışı ile yerleştirilmesinin rolü önemli olduğu kadar; her zaman vurguladığımız gibi betonun dökümünden sonra kürlenmesi hazırlanması ve yerleştirilmesi bir o kadar önemlidir. Betonun istenen dayanıma kavuşması, öngörülen çimento hidratasyonunun gerçekleşmesine bağlı olduğundan, bu olayı gerçekleştirecek ortamın sağlanması ancak doğru bir kürleme ile mümkündür.

• Betonun kürlenmesinde başlıca iki fiziksel kriter göz önünde bulundurulur. Bu kriterler sıcaklık ve nem’dir.

• Sıcaklık ve nemin sabit tutulması, hem güneşten hemde rüzgardan muhafaza için yüzeylerin örtülmesi ve sulanması ile sağlanabilir. Bu işlemin itina ve sabırla daima yerine getirilmesi gerekir.

• Kısacası beton yüzeyleri hidratasyon süresi boyunca nemli tutulacak veya beton içindeki suyu buharlaşmasını önleyecek önlemler mesela: çul serme, plastik le örtme v.b.

• Laboratuvarımızda eski binalara yönelik yapılan çalışmalarda alınan beton karot örneklerinin incelenmesi sonucunda iyi kürlenen ve kürlenmeyen aynı hamur beton arasındaki mukavamet farklılıkları büyük ölçüde görülmektedir.

• Fotoğrafta aynı binanın aynı katından alınan granülometrik dağılımı aynı (olası ki aynı beton harmanına ait çünkü karotların alındığı elemanlar birbirine yakındır) olan fakat kürlenme farklılığından büyük ölçüde dayanım farklılığı gözlenen iki beton karot fotoğrafı görülmektedir.

BETON VE VİBRASYON

Beton kalitesi için vibrasyon

Yaklaşık alanını % 95 i en haraketli deprem kuşağında olan ülkemizde sık sık depremler ile yaşamamız olasıdır.depremler her zaman var olacak ve biz depremle yaşamağı öğreneceğiz.deprem bügünkü teknolojiyle oluşumu önceden tahmin edilemeyen bir tabiat olayıdır. teknoloji ilerleyip depremi önceden tahmin edebilecek düzeye gelse de bizim depreme karşı güvenli yapı yapmamız zorunluluğunu ortadan kaldırmayacaktır.

Depremin etkilediği bölgelerde ki bina yıkıntılarında değişik birimler tarafından yapılan çalışmaların buluştuğu ortak iki nokta :

- projelendirme / uygulama hataları.
- projede öngörülen mukavemeti sağlamayan basınç dayanım mukavemeti düşük betonların yıkımlarda etkin rol oynadığıdır.

- Beton; sırasıyla tasarımı, üretimi, taşınması, yerleştirilmesi ve bakım aşamalarının kalitesini etkilediği bir malzemedir. tüm bu sayılan aşamalara yeterli özen gösterildiğinde betonda ön görülen basınç dayanım mukavemeti hedefine ulaşılabilir. Bu aşamaların tümünde veya herhangi birinde gösterilecek kontrolsüzlük beton kalitesinin düşmesine neden olacaktır.

- bu aşamalardan biri olan yerleştirme aşamasında vibratör kullanılması teknik olarak zorunludur. vibrasyon işlemi teknik bir ekip tarafından usulüne uygun gerçekleştirilmelidir.

- (yanda betonu iyi yerleştirilmemiş iki düğüm noktası örneği görülmektedir)

- şantiye gözlemlerimizde vibrasyon işinin önemi ve tekniğinin tam yerleşmediği görülmektedir.(nitekim vibrasyon işlemi yapıldığı söylenen şantiyelerden alınan beton karot numunelerin yüzeylerinde gözlemlenen yoğun gözenekler bu işlemin doğru yapılmadığının en büyük delilidir.)

- taze betonun kalıbına homojen ve yoğun olarak yerleşmesini sağlamak için çeşitli vibrasyon yöntemleri mevcuttur. yurdumuzda yaygın olan geleneksel betonarme yapı sistemlerine en uygun vibrasyon yöntemi dalgıç vibratörle taze betonun sıkıştırılmasıdır. vibrasyon işlemi sırasında beton yığını içerisinde oluşturulan titreşim dalgaları neticesinde betonu oluşturan agrega tanelerinin titreşimi sağlanmakta ve bu neticede beton içindeki hava boşlukları yok edilerek beton kütlesi sıkıştırılmaktadır. sıkıştırılan bu taze betonda kompasite yükselecek ve buna bağlı olarak beton kalitesi (sertleşmiş betonun dayanımı arttırılmış olacaktır) yükseltilmiş olacaktır. buna ek olarak beton ile donatı arasındaki aderans artacağından betonun monolitik davranışı pozitif yönde iyileştirilmiş olacaktır.

- (vibrasyonun önemini gösteren iki beton karotu fotoğrafı)

TAZE BETONDA VİBRASYON

• kalıbına vibrasyonla yerleştirilen taze betonun birleşiminde bulunan kitlesi ağır (iri taneler) olanlar düşük frekanslar ile hafif ve ince agrega taneleri ise yüksek frekanslar ile hareket eder. bu haraketlilik sırasında betonun viskozitesi artacağından katı taneler ile beton sıvısı arasındaki iç sürtünme minimum düzeye inecektir ve titreşim sonucu hareket eden hava kabarcıkları beton dışına kaçabilme olanağını bu sırada bulacaktır. agreganın titreşimi sonucu oluşan kayma gerilmeleri taze betonda yapışma ve kenetlenmeden doğan iç sürtünme ile kalıp/donatı arasında oluşan dış sürtünmeyi yenerek akışkan bir sıvıya dönüşür. bu sırada betonu oluşturan iri taneler ile çimento arasındaki yapışma direnci sıfıra indirgenir.

• beton teknolojisinde kullanılacak uygun vibratörler 3000 ile 30 000 devir/dakika arasında olmalıdır.

VİBRASYONUN BETON KALİTESİNE ETKİSİ

• taze betonun yerleştirilmesindeki amaç; sıvıların gazların, iyonların hareketini kolaylaştırıcı etki yapan boşluk hacminin minimum düzeyde tutulmasıdır. böylece geçirgenlikte önlenmiş olacaktır.

•  taze betonun yetersiz yerleştirilmesi; dayanımda oluşacak düşüklüğün yanı sıra su, klorür ve karbondioksit gibi zararlı maddelerin beton içine sızmasına sebebiyet verecektir. bunların zararlarından en önemlisi; donatı korozyonuna sebebiyet vereceğinden: donatı korozyonu sonucunda beton-donatı aderansı düşecek ve betonarme eleman monolitik hareket kabiliyetini kaybedecektir. bu da taşıyıcı sistemde taşıma gücünün düşme nedenlerinden biridir.

• bir diğer önemli neden de; taze betonun yerleştirilmesinde vibrasyon işlemi yapılmaması durumunda beton içindeki boşluklar beton-donatı aderansını zayıflatan bir diğer etken olacaktır.

REVİBRASYON UYGULAMASI

• revibrasyon ilk vibrasyondan belirli bir süre sonra tekrar vibrasyon uygulama işlemidir. prefabrik sistem betonarme eleman imalatında çok kullanılan tekrarlı vibrasyon taze betonda plastik rötre çatlaklarını yok ederek beton kalitesinin olumlu yönde yükselmesini sağlamaktadır. ilk vibrasyon ile ikinci vibrasyon arasındaki süre priz süresiyle ilgilidir. ikinci vibrasyon priz başlamadan yapılmalıdır. bu uygulama basınç dayanımlarına olumlu katkı sağlamaktadır. fakat priz başladıktan sonra yapılacak revibrasyon işlemi sakıncalıdır; çimento kristalleri arasındaki bağ koparılacağı için (yeni kristal teşekkül etmeyeceğinden) basınç dayanımının düşmesine sebebiyet verecektir.

• Sonuç: Tekrarlı vibrasyon işlemi priz süresi başlangıcından daha az bir sürede gerçekleştirilmelidir..

DALICI VİBRATÖRLERİ KULLANMA PRENSİPLERİ

• önceside de değindiğimiz yurdumuzda yaygın olan geleneksel betonarme yapı sistemlerine en uygun vibrasyon usulü dalıcı vibrasyon sistemidir.bu vibrasyon usulunden doğru sonuç almak için uyulması gereken kuralları kısaca şöyle özetleyebiliriz:

• vibrasyon işlemine tutulacak beton tabakası yüksekliği 40 cm yi aşmamalıdır. üst üste gelen katmanlarda vibratörleme, vibratörlenmiş alt katmandan en az 5 cm yi kapsamalıdır.

• döşeme betonu vibrasyonunda aralıklar 40 cm yi geçmemelidir. dalıcı uç betona dik daldırılmalı dik ve yavaşça çekilmelidir.

• karma suyu betonun üst yüzeyine çıkınca vibrasyon işlemi o bölgede bitirilmelidir.

• vibratör ucunun donatıya çarpmaması için mümkün olduğunca dikkat edilmelidir.

• plasik oturma çatlakları ve bunlardan doğacak negatif neticeleri önlemek için ilk vibrasyondan belirli bir süre sonra revibrasyon işlemi yapmak faydalı olacaktır. revibrasyon işlemi için betonun yeterli ölçüde işlenebilme özeliğine sahip olmalıdır. bu süreyi kestirmek için

• a- vibratör ucu betona daldırılıp çıkartıldığında boşluklar kendiliğinden kapanıyorsa revibrasyon işlemi yapılabilir.

• b- normal ortam sıcaklığında (16-22 d.c) ikinci vibrasyona başlama süresi ilk vibrasyondan 20 ile 60 dakika sonra olabilir.

• c- vibrasyon ve mastarlamadansonra yapılması gereken perdahlama işleminin bir müddet geciktirilerek yapılması plastik rötre çatlaklarının engellenmesinde önemli rol oynayacağı unutulmamalıdır.